Zasadą jest, że pomiędzy małżonkami od chwili zawarcia związku małżeńskiego powstaje wspólność ustawowa małżeńska. Oznacza to, że od chwili zwarcia związku małżeńskiego, małżonkowie gromadzą wspólny majątek do chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej.
Rozdzielność majątkowa lub intercyza (umowa ta jest tak powszechnie nazywana) polega na tym, że od momentu jej ustanowienia nie powstaje majątek wspólny małżonków pomimo trwania małżeństwa. Innymi słowy, od momentu powstania pomiędzy małżonkami rozdzielności majątkowej, małżonkowie gromadzą swoje majątki osobiste. Rozdzielność majątkową małżonkowie mogą ustanowić jeszcze przed ślubem jak i po ślubie. Jeżeli małżonkowie ustanowią rozdzielność majątkową jeszcze przed ślubem, to nie posiadają oni majątku wspólnego, a jedynie majątki osobiste.
Rozdzielność majątkowa po ślubie
Rozdzielność majątkowa po ślubie powstaje poprzez sporządzenie takiej umowy w formie aktu notarialnego lub poprzez wyrok sądu, poprzedzony wniesieniem przez jednego z małżonków pozwu do sądu rejonowego. Sąd rejonowy wyrokiem ustanowi rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami jeżeli w toku sprawy ustali, że zachodzą ku temu przesłanki. Ustanowienia rozdzielności majątkowej małżonek może domagać się z dniem wniesienia pozwu lub z datą wsteczną. Niemniej jednak, aby sąd ustanowił rozdzielność majątkową z datą wsteczną muszą zachodzić ku temu istotne okoliczności, m. in. jest to możliwe w sytuacji, kiedy małżonkowie żyli w faktycznym rozłączeniu przed wniesieniem do sądu pozwu o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Jeżeli małżonkowie wprowadzili rozdzielność majątkową małżeńską po ślubie oznacza to, że przed wprowadzeniem rozdzielności majątkowej mają udziały w majątku wspólnym, a po wprowadzeniu rozdzielności majątkowej każdy z małżonków pracuje na swój majątek osobisty.
Rozdzielność majątkowa a kredyt
Jeżeli najpierw powstała rozdzielność majątkowa pomiędzy małżonkami, a następnie jeden z małżonków zawarł umowę kredytu to w takiej sytuacji jest to zobowiązanie tego małżonka. Z chwilą powstania rozdzielności majątkowej, każdy z małżonków pracuje na swój majątek osobisty i jest również odpowiedzialny za swoje zobowiązania. Natomiast, przed powstaniem rozdzielności majątkowej, jeżeli jeden z małżonków chce zawrzeć umowę kredytu to wymagana jest zgoda drugiego małżonka ponieważ umowa taka przekracza zwykły zarząd wspólnym majątkiem małżonków.
Rozdzielność majątkowa a rozwód
Z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego każdy z małżonków pracuje na swój majątek osobisty ponieważ pomiędzy małżonkami przestaje istnieć wspólność majątkowa małżeńska. Jest to sytuacja tożsama z zawarciem umowy o rozdzielność majątkową. Nie ma zatem możliwości, aby po prawomocnym orzeczeniu przez sąd okręgowy rozwodu, zawrzeć następnie umowę rozdzielności majątkowej.
Rozdzielność majątkowa a dziedziczenie
W przypadku rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami trzeba liczyć się z tym, że sytuacja żyjącego małżonka przy dziedziczeniu wygląda inaczej. Najlepiej przedstawić to na przykładzie nieruchomości np. domu jednorodzinnego.
W przypadku, gdy pomiędzy małżonkami w chwili śmierci jednego z małżonków trwała wspólność ustawowa małżeńska to udział małżonków we wspólnej nieruchomości wynosił po ½. Następnie, ½ udziału zmarłego małżonka podlega dziedziczeniu. I tu jeżeli mówimy o dziedziczeniu ustawowym to w pierwszej kolejności do spadku powołani są małżonek i dzieci. Przyjmijmy, że zmarły małżonek (np. mąż) w chwili śmierci miał miał żonę i dwoje dzieci. W tej sytuacji dziedziczą oni po 1/3 udziału w spadku po zmarłym. Oznacza to, że udział żyjącego małżonka (żony) w nieruchomości (dom jednorodzinny) wyniesie znacznie więcej bo łącznie 4/6 udziału (3/6 udział małżonka i 1/6 udział w spadku po zmarłym małżonku), a w przypadku dwójki dzieci będzie to udział wynoszący po 1/6 na każde z dzieci.
Inaczej będzie w przypadku gdy, zawarta została rozdzielność majątkowa małżeńska pomiędzy małżonkami, później jeden z małżonków (mąż) kupił nieruchomość (dom jednorodzinny) stanowiący jego majątek osobisty, a następnie małżonek ten zmarł. Z ustawy po zmarłym w pierwszej kolejności dziedziczą małżonek i dzieci (w przykładzie mamy dwójkę dzieci). W tej sytuacji małżonek i dwójka dzieci nabędą udział w nieruchomości (dom jednorodzinny) na podstawie spadkobrania po 1/3 każde z nich (2/6).
Na podstawie powyższego przykładu widać, że w przypadku rozdzielności majątkowej małżeńskiej, udział żyjącego małżonka w nieruchomości będzie znacznie mniejszy ponieważ nieruchomość nie była objęta wspólnością ustawową małżeńską.
adwokat Izabela Kusz
Więcej o sprawach rozwodowych i rodzinnych przeczytają Państwo w innych artykułach adwokat Izabeli Kusz